สวนครัว "ทรีอินวัน"

ปลูกผักแบบ พอ–พึ่ง–ผัน

ความเคลื่อนไหวของการเปลี่ยนแปลงวิถีการผลิตสู่ความยั่งยืนของเกษตรกร “ผู้ผลิต” ที่มีจิตสำนึกเพื่อธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมาก็ไม่น้อย คราวนี้อยากชวนท่านผู้อ่านที่เป็น “ผู้บริโภค” ลองเปลี่ยนมาเป็น “ผู้ผลิต” ปลูกผักกินเองให้สบายใจว่าไร้สารพิษ ลดรายจ่าย และกำจัดขยะในบ้านได้ด้วย มือใหม่หัดปลูกบางท่านสงสัยว่า จะประยุกต์หลักการเกษตรธรรมชาติมาใช้ทำสวนครัวในบ้านได้อย่างไร ก็ขอประมวลออกมาเป็นหลักง่าย ๆ ว่า พอ-พึ่ง-ผัน

        พอ ก่อนจะมีสวนครัวข้างนอก ต้องเริ่มปลูกจากด้านใน คือ เกิดสติรู้จักพอในการดำรงชีวิต รวมไปถึงเรื่องอาหารการกิน เคยบริโภคฟุ้งเฟ้อตามใจปาก ก็หันมาเลือกสรรในสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย สนใจที่มาของอาหารว่าเป็นคุณเป็นโทษต่อสุขภาพอย่างไร เคยออกไปกินนอกบ้านไม่เว้นแต่ละวัน ก็เปลี่ยนมาทำกินเองบ้าง คนส่วนใหญ่กว่าจะได้สติ ก็ต้องสติแตกเสียก่อนด้วยเงื่อนไขเศรษฐกิจ แต่ก็ไม่สายเกินไป

        พึ่ง รู้แล้วลงมือทำถึงจะเป็นการพึ่งตนเอง ปัจจุบันคนตื่นตัวหันมากินผักผลไม้ ธัญพืช ด้วยรู้ว่าเป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ป้องกันโรคมะเร็งได้ แต่ผักที่ขายทั่วไปมักปนเปื้อนสารพิษอันตราย จะขวนขวายหาซื้อผักปลอดสารพิษก็ไม่ค่อยมีขาย หรือขายกันตามซูเปอร์มาร์เก็ตติดตรารับรอง ก็ยังเชื่อไม่ได้ว่าปลอดจริง ฉะนั้นหากในบ้านพอมีบริเวณบ้าง ปลูกไว้กินเองสบายใจที่สุด มีที่แค่ไหนก็ทำให้เหมาะสมเท่าที่ทำได้

        ผัน คือ รู้จักนำเอาทรัพยากรที่มีอยู่มาใช้หมุนเวียนให้เป็นประโยชน์ในการปลูกสวนครัว บำรุงดินให้อุดมสมบูรณ์แบบธรรมชาติ ไม่เอาสิ่งแปลกปลอมเป็นพิษ ยาฆ่าแมลง หรือปุ๋ยเคมีมาใช้ แอบไปเห็นเพื่อนพ้องกลุ่มหนึ่งปลูกผัก อยู่แถวชานเมืองกรุงเทพ ก็ปิ๊งในไอเดีย “สวนครัวกระดาษ” ที่เขาทำกันดังนี้

      เตรียมวัสดุ ได้แก่
        1. หนังสือพิมพ์เก่า ที่กองไว้เป็นตั้ง ๆ รกบ้าน คราวนี้ไม่ต้องขายไปถูกๆ จนน่าเจ็บใจ ขนมาใช้งานนี้ได้เลย รวมทั้งกล่องหรือลังกระดาษที่เก็บไว้เปล่า ๆ
        2. ปุ๋ยคอก ที่ขายตามร้านขายต้นไม้มีราคาค่อนข้างแพง ถ้าเลือกได้ไม่อยากแนะนำให้ซื้อ คนที่อยู่แถวชานเมืองรอบกรุงเทพ เช่น ปทุมธานี นครปฐม หนองจอก มีนบุรี จะพบแหล่งซื้อปุ๋ยคอก เช่น ขี้วัว ขี้ไก่ ไนราคาถูก ปุ๋ยขี้วัว ใส่กระสอบข้าว หนัก 40-50 กก. ถุงละแค่ 40 บาท
        3. แกลบ ซื้อได้จากโรงสีแถวชานเมือง ถ้าไม่รู้ว่าอยู่แถวไหนบ้างก็ลองถามจากร้านขายต้นไม้ ใช้รถปิกอัพไปขน ถ้าพื้นที่ใช้ไม่มาก ซื้อมาเป็นกระสอบก็ได้ กะว่าใช้ประมาณ 1 กระสอบต่อ 1 ตร.ม. ถ้าไม่มีก็ต้องออกแรงไปรวบรวมเศษหญ้าที่ตัดจากสนามหญ้า ใบไม้แห้ง ตัดหญ้าที่ขึ้นอยู่ขอบทางหรือที่ว่างเปล่า มาให้ได้มากที่สุด
        4. อิฐแดงสวย ๆ ก้อนโต หาซื้อได้ตามร้านขายวัสดุก่อสร้าง

        เลือกที่เหมาะ ๆ ทำแปลง ใกล้ครัวเท่าไหร่ยิ่งดี เวลาทำกับข้าวขาดเหลืออะไร จะไปเก็บจากแปลงก็เดินนิดเดียว กำหนดขนาดให้เหมาะสม ทำได้ตั้งแต่ 2-3 ตร.ม. ไปจนถึง 25 ตร.ม. หรือใหญ่กว่านั้น รูปทรงไม่จำกัดว่าต้องเป็นแปลงยาวสี่เหลี่ยมผืนผ้า จะใช้จินตนาการออกแบบเป็นตัวหนอน ดอกไม้ หรืออื่น ๆ ก็ได้ ขอแต่ให้มีพื้นที่รอบ ๆ สำหรับเดินเข้าไปปลูกหรือเก็บผักในแปลงได้สะดวก จากนั้นก็ลงมือเตรียมแปลง

        1. ถ้ามีหญ้าหรือวัชพืชอื่น ๆ ให้ถางออก ตัดหญ้าให้สั้นติดดิน ไม่ต้องขุดรากถอนโคนหรือสับดินให้เมื่อย ถ้าที่ไม่เรียบก็ใช้จอบปรับให้เสมอกัน พอให้น้ำระบายออกได้เท่านั้นพอ
        2. เอาปุ๋ยคอกมาโรยให้ ทั่วแปลง หนาประมาณ 1 นิ้ว แล้วรดน้ำให้ชุ่ม
        3. เอากระดาษหนังสือพิมพ์มาปูทับบนปุ๋ยคอก ใช้หนังสือพิมพ์ทั้งเล่มกางออก แล้วคว่ำปิดทับลงไปให้ทั่วแปลง ให้กระดาษหนังสือพิมพ์ซ้อนกันอย่าให้มีช่องว่าง ถ้าใช้กระดาษกล่องหนา ๆ แผ่ออก ปูชั้นเดียวก็พอ แต่กระดาษหนังสือพิมพ์อยู่ทนกว่า นำอิฐมาเรียงตามขอบแปลงทับอยู่บนกระดาษ ให้ชายกระดาษล้ำออกมาจากขอบแปลงประมาณ 20 ซม. เสร็จแล้วรดน้ำให้ชุ่ม
        4. บนชั้นกระดาษ เอาแกลบมาโรยหนาประมาณ 1 คืบ แล้วรดน้ำอีกที เป็นอันเสร็จเรียบร้อย ได้แปลงสวนครัวสีสันสะดุดตา จะทำแปลงไว้ที่สนามหญ้าก็ไม่ทำลายทัศนยีภาพของบ้าน

        ทำแปลงเสร็จจะลงมือปลูกก็ทำได้ทันที จะย้ายกล้ามาปลูกหรือหยอดเมล็ด ก็ทำคล้ายกัน แหวกแกลบลงไปเป็นหลุมจนถึงชั้นกระดาษ ใช้มีดกรีดกระดาษเปิดออก แล้วขุดลงไปถึงชั้นดินให้เป็นหลุมเล็ก ๆ พอปลูก หยอดเมล็ด หรือปลูกกล้าลงไป ถ้าดินยังไม่ดี เป็นดินเหนียวจัด หรือดินทราย หาดินร่วนมากรอกในหลุม ช่วยให้กล้ามีดินสำหรับยึดรากในระยะตั้งตัว อย่าคลุกปุ๋ยคอกหรือแกลบลงไปในดิน มันจะไปแย่งธาตุไนโตรเจนกับพืช 

        วัสดุแต่ละชั้นมีหน้าที่ของมัน ปุ๋ยคอกเป็นตัวให้ธาตุอาหาร และมีจุลินทรีย์ทำงานอยู่แข็งขัน กระดาษเป็นตัวสกัดไม่ให้หญ้าเกิด ต้องปูให้หนาเพื่อไม่ให้หญ้าข้างใต้ได้รับแสง ลำพังใช้แกลบหรือเศษหญ้าคลุมข้างบนแสงก็ยังลอดลงมาได้ อิฐเป็นตัวสกัดหญ้าไม่ให้ลุกลามเข้ามาจากนอกแปลง แกลบและกระดาษหนังสือพิมพ์เป็นตัวเก็บความชื้นในดินและป้องกันผิวดินจากแสงแดด หน้าฝนแทบไม่จำเป็นต้องรดน้ำ จะรดบ้างก็ในหน้าร้อน 5-7 วันครั้งก็ยังได้ ทั้งปุ๋ยคอก แกลบและกระดาษจะย่อยสลายกลายเป็นชั้นหน้าดินหน้าภายในปีเดียว

        ที่ว่างในแปลงที่ยังไม่ปลูกอะไร หรือเก็บผักไปหมดแล้ว ใช้เป็นที่หมักเศษอาหารได้อย่างมหัศจรรย์ ไม่ต้องใส่ถุงทิ้งให้เป็นภาระรถขยะกทม. เศษอาหารเหลือทิ้งจากครัว แยกเอาถุงพลาสติค ยาง กระป๋อง และวัสดุอื่น ๆ ที่ไม่ย่อยสลายออกก่อน โดยคุ้ยแกลบลงไปถึงชั้นกระดาษแล้วเทเศษอาหารลงไปเอาแกลบกลบตามเดิม เศษอาหารจะแห้งและย่อยสลายอย่างรวดเร็วเป็นปุ๋ยให้ดิน ถ้ามีเศษเนื้อติดไป แมลงวันจะมาตอมบ้าง แต่ไม่มีกลิ่นเหม็น ระวังแต่หมาแมวจะมาคุ้ยเขี่ยเท่านั้น

ที่มา : มูลนิธิสุขภาพไทย

ขอบคุณ: Web Guide อักษรเจริญทัศน์ (อจท.)